Brexit sonrası alternatif ticaret senaryoları ve olası iktisadi etkileri

2016 yılında BK’nın AB’den ayrılmasına yönelik gerçekleştirilen referandumsonucu, hem AB hem de BK tarihinde önemli bir dönüm noktası olmuştur.BK, Brexit olarak adlandırılan süreç sonucunda AB’den ayrılmaya kararveren ilk ülke olma konumundadır. Brexit süreci, AB'nin tarihinde bugünekadar karşı karşıya kaldığı en sorunlu ve karmaşık süreçlerden biriolmuştur. Bununla birlikte, Brexit, BK-AB ticari ilişkileri ile ilgilibelirsizlikleri de beraberinde getirmiştir. Çalışmada, Brexit sonrasındataraflar arasında uygulanması tartışılan alternatif dış ticaret modelleri, güçlüve zayıf yönleri dikkate alınarak incelenmiş ve söz konusu ticaretmodellerinin BK ekonomisi üzerindeki olası ekonomik etkileri tartışılmıştır.Genel olarak, Brexit’in BK ekonomisi ve dış ticareti üzerinde olumsuzetkileri olacağı ifade edilmektedir. Bu çerçevede, Brexit’in iktisadi etkileri,BK’nın AB’den ayrılması sonrasında hangi alternatif ticaret modelinibenimseyeceğine bağlı olacaktır.ÖzetBK’nın AB ile ilişkileri her zaman tartışmalı bir konu olmuş ve AB’denayrılma fikrinin zaman zaman ülke gündemine geldiği görülmüştür. BK,Avrupa şüpheciliği ile ulusalcılık düşüncesinin ağır basması ve İngilizMilletler Topluluğu ülkeleriyle ticari ilişkilerinin yoğunluğu gibigerekçelerle AB’nin altı kurucu ülkesi arasında yer almamıştır. BK, Avrupakıtasında oluşturulan iktisadi bütünleşmenin dışında kalmak istememesinedeniyle, 1961 yılında tercihini AB’ye katılma yönünde değiştirmiştir.Ancak, üyelik talebi BK’nın üyeliğine sıcak bakmayan Fransa tarafından1963 ve 1967 yıllarında iki kez veto edilmiştir. AB’ye 1973 yılında üye olanBK’da AB üyeliğinin sorgulandığı ilk referandum, AB üyeliğinden sadece üçyıldan az süre içinde, 1975 yılında gerçekleşmiştir. Söz konusu referandum,BK vatandaşlarının üçte ikisinin AB üyeliğini desteklemesi ilesonuçlanmıştır. BK’yı ikinci kez AB’den ayrılma konusunda referandumagötüren süreç ise 2015 yılında başlamıştır. 23 Haziran 2016 tarihindegerçekleştirdiği referandumda seçmenlerin %51.9'unun AB’den çıkılmasıyönünde oy kullanmasıyla ülke AB üyeliğini sonlandırma kararı almıştır.AB üyeliği ve AB ile yapılan serbest ticaretin BK ekonomisinin refahıüzerinde olumlu etkileri olduğu konusunda yaygın bir görüş olsa da, BK’nınAB bütünleşmesinin bir parçası olmak istememesinin çeşitli nedenleribulunmaktadır. Bu nedenlerin başında, bağımsız bir dış ticaret politikasıizleyerek üçüncü ülkelerle daha fazla ticaret anlaşması yapılması, ABbütçesine yapılan katkıların kesilmesi, yetkilerin üye ülkeler tarafından AB uluslarüstü kurumlarına devredilmesinin sonlandırılması, karar almasüreçlerinde ulusal parlamentonun yetkilerinin arttırılması ve daha etkilisınır kontrolleri ile göçün engellenmesi yer almıştır.AB'nin genişleme tarihinde bugüne kadar karşı karşıya kaldığı en sorunluve karmaşık dönem Brexit süreci olmuştur. Brexit sonrası BK ile AB arasındagerçekleştirilmesi olası alternatif ticaret modelleri de bu süreçte en çoktartışılan konuların başında gelmiştir. BK’nın Brexit’ten sonra hem AB hemde diğer ülkelerle ticari ilişkilerine yön vermesi söz konusu olanmodellerden Avrupa Ekonomik Alanı modeli (Norveç modeli), İkiliAnlaşmalar modeli (İsviçre modeli), Serbest Ticaret Anlaşması modeli(Kanada modeli), Gümrük Birliği modeli (Türkiye modeli) ve DTÖ üyeliği modeli (Üçüncü ülke modeli) en çok tartışılan alternatif modeller olmuştur. Söz konusu modellerin öne çıkan önemli bir özelliği, bu modellerin her biri farklı düzeylerde ticaret ilişkilerini ele alsa da AB’nin üçüncü ülkeler ile yaptığı mevcut anlaşmalara dayalı olmasıdır. BK’yı Brexit’e götüren süreçte öne çıkan iktisadi nedenlerden biri de bağımsız bir dış ticaret politikası izleme isteği olmuştur. Bu kapsamda, hem BK, hem AB, hem de küresel düzeyde ticari ilişkileri önemli ölçüde etkilemesi beklenen Brexit süreci,alternatif ticaret modelleri dikkate alınarak tartışılmalıdır. Bununla birlikte,Brexit’in önemli nedenlerinden biri olan bağımsız dış ticaret politikası yürütülmesinin mümkün olduğu serbest ticaret anlaşması modelinin de ayrıca değerlendirilmesi gerekir. Brexit sonrası gündeme getirilen söz konusu alternatif ticaret modellerine yönelik tartışmalar “yumuşak Brexit” ve “sert Brexit” olarak da sınıflandırılan ticaret senaryoları çerçevesinde ele alınmaktadır. “Yumuşak Brexit”, mal, hizmet, sermaye ve kişilerin Avrupa Tek Pazarı içerisinde serbest dolaşımının mümkün olduğu Avrupa Ekonomik Alanı modeli, “sert Brexit” ise ticari ilişkilerin DTÖ kurallarına göre gerçekleştirildiği üçüncü ülke modeli olarak ifade edilmektedir. İsviçre modelinde, taraflar arasındaki ilişkiler 100’den fazla sayıda ikili anlaşma çerçevesinde yürütülmekte ancak günümüzde gelinen noktada tarafların arasındaki ilişkilerin karmaşık bir hal alması sebebiyle söz konusu model gündeme fazla getirilmemiştir. Diğer bir seçenek olan Gümrük Birliği modeli ise, BK’nın üçüncü ülkelere karşı AB’nin ortak ticaret politikası, ortak gümrük tarifesi ve ortak menşe kurallarını uygulama zorunluluğunu getirmesi nedeniyle BK tarafından tercih edilmemektedir. Brexit, AB ile bir anlaşma olmaksızın sonuçlanırsa, BK hem Avrupa Tek Pazarı’ndan ve hem de AB’nin üçüncü ülkelerle imzaladığı serbest ticaret anlaşmalarından çekilmiş olacaktır. BK’nın DTÖ kurallarının geçerli olduğu modeli benimsemesi, yani anlaşmasız olarak AB'den ayrılması durumunun ise, hem BK hem de AB ekonomisine olumsuz etkileri olacağı ifade edilmektedir. Brexit sürecinde en çok tartışılan modellerin başında AB-Kanada Kapsamlı Ekonomik ve Ticaret Anlaşması olarak ifade edilen Kanada modeli gelmiştir. 2107 yılında imzalanan AB Kanada Kapsamlı Ekonomik ve Ticaret Anlaşması, AB’nin bugüne kadar imzaladığı en kapsamlı yeni nesil serbest ticaret anlaşması olarak ifade edilmektedir. Söz konusu anlaşma ile, taraflar arasındaki gümrük tarifelerinin çok büyük bir bölümünün kaldırılması öngörülmektedir. Diğer taraftan, BK’nın AB ile yapılacağı olası ticaret anlaşmasının ülkeye Avrupa Tek Pazarı’na girişine imkan verip vermeyeceği önemli bir faktör olarak öne çıkmaktadır. Kanada modelinde, BK, anlaşmanın kapsamına göre Avrupa Tek Pazarı’na tam veya kısmi erişimi elinde tutmaya devam ederken dış ticaret politikasını AB’den bağımsız şekilde belirleyebilecektir. Diğer taraftan, AB-Kanada Kapsamlı Ekonomik ve Ticaret Anlaşması ile AB ilk kez bir üçüncü ülkeye Avrupa Tek Pazarı’na ileri düzeyde erişim hakkı sağlamaktadır. Brexit sonrası dış ticaretin olumsuz bir şekilde etkilenmesinin önüne geçilmesinde BK'nın benimseyeceği alternatif ticaret modeli belirleyici olacaktır. Ancak, AB tarafından imzalanan serbest ticaret anlaşmaları müzakerelerinin on yıla kadar sürdüğü göz önüne alındığında, yeni serbest ticaret anlaşmaları müzakerelerinin beklenenden daha uzun sürebileceği de ifade edilmektedir.

The referendum held in 2016 on the withdrawal of the UK from the EU marked a turning point in the history of both the UK and the EU. The UK is the first country to leave the EU. Thus, Brexit has been one of the most problematic and complex processes the EU faced in its history. Moreoever, Brexit has led to significant uncertainities in future UK–EU trade relations. This article analyses the strengths and weaknesses of alternative post-Brexit trade models between the parties and discusses the potential economic impacts of the alternative trade models on the UK economy. It is generally emphasized that the Brexit process will have a negative impact on the UK economy and foreign trade. In this framework, the economic consequences of Brexit will mostly depend on which alternative trade models the UK will adopt after leaving the EU. Summary The UK's relations with the EU have always been a controversial issue, and the idea of withdrawing from the EU has been seriously discussed at various points over the years. The UK was not among the six founding members of the EU due to Euroscepticism, a dominant strain of nationalism, and the strong trading relationships with the Commonwealth. The UK changed its preference for joining the EU in 1961 owing to the fact that it did not want to stay out of the economic integration created in the continental Europe. However, its application for membership was vetoed twice, in 1963 and 1967, by France, which did not favor the UK’s full membership. The UK became a full member of the EU in 1973 and held its first referendum on the EU membership in 1975, only less than three years after its accession. The referendum resulted in two-thirds of UK citizens supporting continued membership. The process that led the UK to holding a second referendum on leaving the EU began in 2015. The country decided to end its EU membership after the referendum, held on 23 June 2016, which resulted in 51.9% of the votes cast being in favor of leaving the EU. Although there is a common view that the EU membership and free trade with the EU have positive effects on the welfare of the UK economy, there are several reasons for the UK leaving the EU. The main reasons are having more trade agreements with third countries following a free foreign trade policy, cutting back the contributions to the EU budget, ending the delegation of powers to supranational institutions by the members of the EU, increasing the power of the national parliament in decision-making and preventing migration through more effective border controls. Brexit has been the most problematic and complicated period that the EU has faced during its history of enlargement. The possible alternative trade models between the UK and the EU after Brexit have also been among the most discussed issues during this process. The European Economic Area model (the Norway model), Bilateral Agreements model (the Swiss model), Free Trade Agreement model (the Canada model), Customs Union model (the Turkey model), and the WTO membership model (the third-country model) have been the most discussed alternative models through which the UK would be able secure future trading relationships with both the EU and the rest of the world after Brexit. Although these models deal with different levels of trade relations, an important feature of them is that they are based on the EU’s existing agreements with third countries. One of the main economic reasons which led the Brexit process was the desire to pursue an independent trade policy. In this framework, the Brexit process, which is expected to significantly affect trade relations at the UK, EU, and global levels, should thus be discussed with reference to these alternative trade models. Nevertheless, the free trade agreement model which allows the implementation of an independent foreign trade policy, which is one of the important reasons of Brexit, should also be evaluated. The debates on alternative trade models after Brexit have been handled within trade scenarios, also classified as the “soft Brexit” and “hard Brexit”. “Soft Brexit” is the European Economic Area model, where free movement of goods, services, capital and people within the European Single Market is possible, and “hard Brexit” is the third-country model in which commercial relations are handled according to the rules of the WTO. In the Swiss model, relations between the parties concerned are conducted within the framework of more than 100 bilateral agreements, but the model was not part of the agenda of talks due to the complexity of the relations between the parties. The Customs Union model, which is another option, is not preferred by the UK since it requires the enforcement of a common trade policy, common external tariffs and common rules of origin by the EU with regard to third countries. In the case of a no-deal Brexit, the UK would withdraw from both the European Single Market and the free trade agreements the EU has with third countries. It is stated that leaving the EU without a deal and adopting the WTO rules will have negative effects on both the UK and the EU economy. The Canada model, which refers to the EU-Canada Comprehensive Economic and Trade Agreement, have been one of the most discussed models during the Brexit process. The EU-Canada Comprehensive Economic and Trade Agreement which was agreed to in 2017 is considered to be the most comprehensive new generation free trade agreement the EU has signed so far. With this agreement it is predicted that most of the customs tariffs will be removed. On the other hand, whether the UK's potential trade agreement with the EU will allow the country to access to the European Single Market or not has become prominent. In the Canada model, the UK would be able to determine its own trade policy independent from the EU while maintaining full or partial access to the European Single Market depending on the scope of the agreement.